Οι ευρω..πεοι

Στο Αμστερνταμ ο επισκέπτης στέκεται σίγουρα έκπληκτος όχι γιατί βρίσκεται μπροστά στα πολυδαίδαλα κανάλια και την αύρα άλλης εποχής που αποπνέει η πόλη, αλλά γιατί όπου και να περπατήσει κανείς -σ’ αυτή την πόλη που προσκαλεί για περπάτημα- μπορεί χωρίς καμία προσπάθεια να δει τι ακριβώς γίνεται στο εσωτερικό των σπιτιών. Οι Ολλανδοί, πολύ απλά, σπανίως χρησιμοποιούν κουρτίνες. Ετσι, μπορεί ο καθένας να δει τους ενοίκους των διαμερισμάτων να τρώνε, να διαβάζουν, να παρακολουθούν τηλεόραση, να μαγειρεύουν, να κάθονται γύρω από το τραπέζι. Στην αρχή, ο ασυνήθιστος επισκέπτης κοιτάζει αχόρταγα, οφθαλμολαγνικά, το νέο αυτό πεδίο που απλώνεται μπροστά του. Πολύ γρήγορα, ούτε που το προσέχει. Το συνηθίζει απολύτως. Τα ακάλυπτα παράθυρα είναι μέρος της πόλης, μεγαλώνουν την εικόνα της, διευρύνουν τον δημόσιο χώρο, εντάσσοντας ένα κομμάτι του ιδιωτικού στη δημόσια σφαίρα.

Οικειοθελώς, οι Ολλανδοί μοιράζονται τον προσωπικό τους χώρο με τους υπόλοιπους κατοίκους της πόλης τους, δημιουργώντας ένα πολυσύνθετο, εντυπωσιακό σκηνικό. Το ίδιο ανοιχτός, εξωστρεφής είναι και ο τρόπος που επιλέγουν να κυκλοφορούν στην πόλη τους. Εξω από μπαρ, ακριβά εστιατόρια, καφέ, αίθουσες συναυλιών ή διαλέξεων, σε οποιοδήποτε σημείο της πόλης, αυτό που πρωτοσυναντά κανείς είναι παρκαρισμένα ποδήλατα. Στην Ελλάδα, παρότι θεωρούμαστε εξωστρεφείς, παρότι ζούμε σε μια χώρα με μεγάλη ηλιοφάνεια, όλο και περισσότερο κλείνουμε τα παράθυρα των σπιτιών μας, όλο και συχνότερα προφυλασσόμαστε από τα βλέμματα των απέναντι. Ακόμα και τα μπαλκόνια, το μόνο πράγματι δημόσιο κομμάτι των ελληνικών σπιτιών, διαρκώς περικλείεται από ψηλά φυτά, που δημιουργούν φράχτες, που εμποδίζουν τους έξω να δουν προς τα μέσα και τους μέσα να έχουν ένα βλέμμα προς τον έξω κόσμο. Κι έτσι, σιγά σιγά, ασυναίσθητα, συρρικνώνεται ο δημόσιος χώρος, περιορίζεται η έκταση που μπορεί να φτάσει το βλέμμα των ανθρώπων, εγκλωβίζεται η κίνηση και η δημόσια συμπεριφορά στους στενούς δρόμους, στα ακινητοποιημένα αυτοκίνητα, στη ζωή πίσω από τα κλειστά παράθυρα. Και τα μόνα ανοιχτά παράθυρα, προς τα οποία όλοι μοιάζει να έχουν πρόσβαση, είναι τα τηλεοπτικά. Στο μέγεθος της μικρής οθόνης συμπιέζεται, ολοένα και περισσότερο, ο δημόσιος χώρος, ο δημόσιος λόγος, η δημόσια δράση. Κι αυτά τα παράθυρα δεν χρειάζονται κουρτίνες. Μοιάζουν ότι δεν έχουν να κρύψουν τίποτα, ομνύουν στη διαφάνεια και στην ειλικρίνεια, και κλείνουν όλο και περισσότερο τον ορίζοντα όσων βρίσκονται στην πλευρά των θεατών. Σταδιακά αυτός ο «δημόσιος χώρος» γίνεται παρέα πολλών, γίνεται υποκατάστατο διαλόγου, υποκατάστατο συμμετοχής, παίρνει τη θέση της συντροφιάς και της κοινωνικής ζωής. Η ζωή «παίζεται» στα τηλεοπτικά παράθυρα. Τα παράθυρα των σπιτιών μας έχουν κατεβασμένα ρολά και, στην καλύτερη περίπτωση, ωραίες κουρτίνες.